Apodyktyczny, despota - czyli kto? Cechy, zachowania apodyktyczne

Osoba apodyktyczna nie znosi sprzeciwu, nie jest empatyczna, nie jest miła i otwarta ale jest za to chłodna, egoistyczna i źle reaguje na krytykę. Za wszelką cenę chce nas kontrolować, reaguje złością i agresją na błahostki, praktycznie nie da się z nią wytrzymać… Taka właśnie jest osoba apodyktyczna, zwana również despotą.

Skąd bierze się despotyzm, jak dokładnie taka osoba żyje i funkcjonuje oraz jak poradzić sobie z osobą apodyktyczną?

Apodyktyczność - czym jest i skąd się bierze?

Dłuższe przebywanie z osobą despotyczną może wiązać się z przewlekłym stresem, obniżeniem samopoczucia, spadkiem samooceny, a nawet wyczerpaniem psychicznym czy nastrojami depresyjnymi!

Skąd biorą się osoby apodyktyczne? Czy rodzą się despotami?

Rodzimy się z pewnym wyposażeniem psychicznym: z zespołem cech, które naszym zadaniem jest rozwijać albo wygaszać. Nikt z nas nie urodzi się despotyczny.

Apodyktyczność to sposób postępowania, którzy niejako nabywamy w procesie socjalizacji, w tym wychowania. Zwykle nabywamy cech despotycznych w procesie modelowania, czyli naśladowania we wczesnym okresie życia ważnych dla nas wzorców: naszych rodziców, opiekunów. Jeśli postępują oni w sposób apodyktyczny, np. narzucają nam swoją wolę, wykazują silną potrzebę kontrolowania innych, mają o sobie wysokie mniemanie i zawsze chcą mieć rację - bardzo możliwe, że przekażą nam pewne wzorce, schematy postępowania, które będziemy powielać w przyszłości.

Może to skutkować wykształceniem się cech despotycznych ale nie jest to regułą. Podobne skutki może mieć nieco inna sytuacja, a mianowicie faworyzowanie dziecka, przekazywanie mu informacji o własnej wyjątkowości, wychowanie w duchu narcyzmu przez podległych mu, uległych rodziców, którzy są wyjątkowo pobłażliwi i spełniają każdą zachciankę swojej pociechy.

W tym wypadku dziecko przez cały okres dzieciństwa dowiaduje się, że jest w pewnym sensie wyjątkowe, lepsze i ma zawsze rację. Te przekonanie "zabiera" ze sobą na całe życie, co w dorosłym życiu może przyczynić się do wykształcenia despotycznych cech osobowości, co znacznie utrudnia życie społeczne, nawiązywanie kontaktów, wchodzenie w związki.

Na apodyktycznego partnera możemy trafić praktycznie wszędzie: w miłości, pracy. Jak dokładnie zachowuje się osoba despotyczna? i jak radzić sobie z taką osobą?.

Jak zachowuje się człowiek apodyktyczny? Cechy despoty?

Na pewno jest to osoba, która:

• ma niski poziom empatii;

• nie potrafi wczuć się w to, co czuje druga osoba;

• nie rozumie, że ktoś może daną sytuację odczuwać zupełnie inaczej;

• ma egoistyczne cechy osobowości;

• nie znosi sprzeciwu, źle reaguje na krytykę;

• nie potrafi przyjąć czyjegoś punktu widzenia, swój uważa za jedyny właściwy i nakłania innych do jego przejęcia;

• czuje się lepsza od innych, ma wysokie poczucie wyższości, wyjątkowości, posiada cechy narcystyczne;

• ma wysokie poczucie pewności siebie, nienaturalnie wysoki poziom samooceny, jednocześnie jest przekonany o prawdziwości swoich przekonań;

• chce być liderem, dominować, być przywódcą;

• jest bardzo uparta, praktycznie nie jest skłonna do zmiany swojego stanowiska, czasami nawet wysłuchania zdania innych osób;

• łatwo się irytuje, denerwuje, wpada w gniew, a nawet we wściekłość, bywa furiatem, zwykle ma choleryczny typ temperamentu, bywa, że swój gniew i frustracje wyładowuje na innych ludziach, co zdaje się sprawiać jej przyjemność;

• nie rozumie idei kompromisu, nie chce dyskutować, zawsze jej zdanie jest jedynym, jakie skłonna jest w stanie przyjąć;

• w relacjach zwykle jest surowa, chłodna, wręcz oziębła, niechętnie pokazuje swoje emocje pozytywne ale i na przykład wzruszenie;

• bardzo szybko i łatwo podnosi głos, krzyczy, może nawet mówić bardzo głośno;

• ma trudności z powiedzeniem słowa „przepraszam”, praktycznie nie potrafi przyznać się do błędu, rzadko stosuje inne zwroty grzecznościowe;

• bardzo agresywnie może zareagować na zwrócenie jej uwagi, na krytykę;

• wykazuje bardzo dużą potrzebę kontrolowania innych;

• skoncentrowana na celu, a nie na innych ludziach, cecha ta jest szczególnie istotna, gdy osoba despotyczna jest szefem.

Jak radzić sobie z osobą apodyktyczną?

Na osoby despotyczne możemy natknąć się wszędzie. Może to być ktoś z naszej rodziny, możemy je spotkać w miejscu pracy ale nawet… w swoim związku!

Poniżej kilka porad jak postępować z osobą apodyktyczną

• Nie pokazuj, że boisz się osoby despotycznej i że przeraża Cię jej zachowanie. Najgorsze, co możemy pokazać osobie despotycznej to jest to, że się jej boimy, że przeraża nas to, jaka jest i jak nas traktuje. Despota będzie chciał wzbudzić w Tobie lęk, aby uzyskać to, co sobie zamierzył.

• Pokaż, że się nie boisz, że umiesz i chcesz o siebie walczyć, to ostudzi jego zamiary i pokaże, że nie jesteś takim łatwym przeciwnikiem. Zachowuj dystans, ustalaj granice i trzymaj się ich. Wyznacz granice, których nie zgadzasz się przekraczać i trzymaj ten dystans. Ćwicz kompetencje społeczne, w tym asertywność.

• Postaw opór, gdy czujesz, że ktoś próbuje Tobą manipulować, zmuszać do czegoś, przekraczać Twoje granice. Jasno i wyraźnie się sprzeciwiaj, pokaż, że się na to nie zgadzasz. Przygotuj argumenty, uzasadniaj swoje zdanie, nie bój się mówić, że chronisz siebie np. „Przykro mi ale nie zrobię tego, to wbrew moim zasadom, które są dla mnie ważne”. „Nie, nie zgadzam się, ten wyjazd jest dla mnie ważny i nie odwołam go”.

• Zachowaj spokój i zdrowy rozsądek, nie daj się ponieść emocjom. Osoba apodyktyczna będzie nie raz próbowała wyprowadzić Cię z równowagi. Nie pozwól na to, nie daj się ponieść emocjom. Zachowaj spokój i zdrowy rozsądek, pamiętaj o sobie, o tym, jak wyjątkową i wartościową jesteś osobą.

• Stawiaj na kompromis, pokazuj, że jesteś gotowa/y iść na ustępstwa. Osoba despotyczna nie znosi kompromisów, nie uznaje ich, ponieważ takie rozwiązanie sporu kojarzy jej się z tym, że… trzeba ustąpić, coś oddać, poświecić. Przyznać drugiej osobie, że może mieć rację, a tego osoba apodyktyczna na pewno nie zrobi. Zrób więc jej trochę "na złość" i pokaż, że Ty wykazujesz gotowość do pójścia na kompromis.

Powyższe rady będą wsparciem w przypadku, gdy mamy do czynienia z dorosłym despotą, np. rodzicem czy partnerem lub szefem. Co jednak zrobić, gdy zauważamy cechy apodyktyczne u naszego dziecka. Jak radzić sobie z małym złośnikiem, którzy wszystko wymusza, oczekuje naszego posłuszeństwa i nie znosi sprzeciwu.

Poniżej kilka wskazówek dla każdego rodzica, aby poradzić sobie z małym despotą i cieszyć się urokami rodzicielstwa:

• Wyznaczaj dziecku granice i konsekwentnie ich przestrzegaj. Despotyczne dziecko będzie walczyć: o swoje racje, przekonania, to, czego akurat chce. - Wyznacz jasne granice, co i kiedy dziecko może dostać, stosuj system nagród i kar, dostosowany do jego wieku i możliwości.

• Nie negocjuj z dzieckiem, to Ty jesteś rodzicem i ustalasz zasady.

• Konsekwentnie przestrzegaj swoich ustaleń, mimo oczywistych sprzeciwów malucha.

• Nie wstydź się tego, jak Twoje dziecko reaguje.

Dziecko to mały wulkan energii, jest w nim tyle emocji, że wielu z nich nie jest w stanie zrozumieć i okiełznać. Zdarzają się awantury w miejscach publicznych, krzyki, rzucanie na podłogę. Spokojnie, wielu rodziców to przechodzi, niewielka ilość dzieci nigdy w życiu nie zrobiła swojemu rodzicowi awantury zrzucaniem się na podłogę.Ale co wtedy zrobić, niejedna mama czy tata reaguje agresywnie, inni mają ochotę zapaść się pod ziemię.

Poinformuj dziecko, że porozmawiacie, jak się uspokoi, zapewnij mu miejsce, gdzie będzie mogło dojść do siebie i jednocześnie nie przeszkadzać innym, np. wyprowadź ze sklepu, stańcie w rogu i co pewien czas informuj pociechę, że czekasz, aż się uspokoi. Nie wdawaj się z nim w żadne dyskusje.

Ucz dziecko empatii. Trenuj z maluchem empatię - czyli zdolność wczuwania się w to, co myślą i czują inni. Pytaj, jakie emocje odczuwa i dlaczego interesujesz się jego życiem emocjonalnym, wskazuj, jak czujesz się Ty, bohaterowie bajek i tłumacz, dlaczego. Czytajcie książki o emocjach.

Nie daj się wyprowadzić z równowagi, nie reaguj na negatywne słowa dziecka, skierowane do Ciebie, na pewno powie, że jesteś okropnym rodzicem, że Cię nie kocha. To bolesne słowa ale wypowiedziane w emocjach, nie daj się przez nie wyprowadzić z równowagi, to tylko nasili agresję Twojego dziecka. Nie usuwaj ze słownika słowa "nie". Wielu rodziców ma poczucie, że nadużywa słowa „nie” i ciągle swojemu dziecku czegoś zakazuje. „nie” to krótkie słowo o wielkiej mocy. Czasami wystarczy samo bez dodatkowych wyjaśnień, zwłaszcza, gdy dziecko zostało już wcześniej poinformowane o konsekwencjach swojego zachowania.

Chwal swoje dziecko. Nie skupiaj się jednak tylko na karach i negowaniu. Masz hamować złe zachowania, których nie akceptujesz ale z drugiej strony bardzo wzmacniać te dobre. Chwal swoje dziecko nie tylko za efekty ale już za same próby zmiany swojego postępowania, mów dokładnie za co chwalisz dziecko, np. „Tak pięknie bawiłeś się z Zosią, widziałam, jak trudne było dla Ciebie podzielenie się swoimi zabawkami ale zrobiłeś to, jestem z Ciebie bardzo dumna”.

Tym samym wzmacniasz te zachowania, które chcesz u dziecka powtarzać. Życie z osobą despotyczną nie jest łatwe ale można przyjąć kilka zasad, które pozwolą nam chronić siebie i nie ulegać jej apodyktycznym działaniom.