Problemy, zaburzenia emocjonalne u nastolatków

Wiek dorastania nie jest łatwy, wie o tym każdy z nas, a najlepiej wiedzą o tym rodzice nastolatków: bunt, wagary, pyskowanie, nieszczęśliwe miłości, poszukiwanie siebie - przed młodym człowiekiem stoi wiele wyzwań ale i trudności, z którymi nie zawsze potrafi sobie poradzić.

W parze z nimi idzie oczywiście dojrzewanie biologiczne oraz burza hormonów, które wcale nie pomagają uspokoić targających młodym człowiekiem emocji. Jak pomóc nastolatkowi przejść przez ten trudny okres, nie tracąc z nim dobrego kontaktu oraz reagując w sytuacji, gdy nasze dziecko potrzebuje pomocy?

7 problemów (zaburzeń) emocjonalnych u nastolatków

Dorastanie to etap bardzo burzliwy, związany z dorastaniem zarówno fizycznym, jak i emocjonalnym. Przed młodym człowiekiem stoi wiele wyzwań, nowych zadań, wiele nowych ról do przyjęcia, wstawiany jest na wiele prób. Z niektórych wyjdzie zwycięsko, ale inne będą jednoznaczne z jego porażką, niepowodzeniem, co skutkować może wieloma negatywnymi emocjami. Młody człowiek może mieć trudności z poradzeniu sobie z nimi. Powodować to może wiele problemów natury emocjonalnej oraz być przyczyną poważniejszych zaburzeń. Jakie to problemy? Poniżej opis 7 najpowszechniejszych trudności wieku dorastania oraz krótki poradnik na temat tego, jak wesprzeć nastolatka w tym ciekawym, twórczym, aczkolwiek trudnym czasie.

1. Problemy z akceptacją własnego ciała

W okresie dorastania zmienia się nasze ciało: dziewczynom rośnie biust, pojawia się owłosienie łonowe, pierwsza miesiączka, chłopcom w efekcie mutacji zmienia się głos: są to zmiany nieuniknione, jednak w wielu przypadkach trudne do zaakceptowania. Wszystko dzieje się niejako bez udziału nastolatka, który może być po prostu przerażony tym, co się z nim dzieje i nad czym nie jest w stanie zapanować.

Dlaczego te zmiany mogą powodować problemy emocjonalne? Po pierwsze, młody człowiek może nie akceptować tego, jak wygląda, dziewczynie może nie podobać się jej biust, krąglejsze biodra, może mieć problem z zaakceptowaniem tego, że miesiączkuje. Młodzi mężczyźni z kolei mogą mieć kompleksy z powodu swojego wyglądu, np. uważają, że nie są zbyt muskularni. Po drugie, w wieku dorastania pojawia się silna presja społeczna, związana z atrakcyjnym wyglądem: szukamy bowiem potencjalnego partnera życiowego. Choć pierwsze miłości bywają nietrwałe, każdy chce zdobyć sympatię i podobać się płci przeciwnej. Co jednak, gdy mamy kompleksy, nie jesteśmy w swojej ocenie atrakcyjni, nie możemy zdobyć wymarzonej dziewczyny lub chłopaka? Pojawia się szereg silnych emocji, spada nasza samoocena, pewność siebie, pojawiają się negatywne myśli na temat własnej osoby. Taki stan rzeczy może prowadzić do wielu negatywnych skutków, w tym nawet depresji czy zaburzeń odżywiania: anoreksji czy bulimii. Podłoże tych zaburzeń jest oczywiście o wiele bardziej złożone, wiele zależy od środowiska, w jakim wychowuje się i dorasta młody człowiek, ale obraz siebie odgrywa w ich genezie kluczową rolę. W przypadku anoreksji czynnikiem sprawczym może być np. krytyczna uwaga chłopaka dotycząca wyglądu dziewczyny. Jeśli jego zdanie jest dla niej ważne, zaczyna się odchudzać, po czym zauważa, że kontrolowanie wagi pozwala jej kontrolować swoje życie. W ten sposób nakręca się spirala zaburzenia, które może być tragiczne w skutkach.

Zdajemy sobie sprawę z tego, że anoreksja czy depresja są poważnymi chorobami, które wymagają leczenia oraz fachowej opieki specjalistów.

2. Problemy z akceptacją siebie

Poza własnym ciałem jest jeszcze szereg rzeczy do zaakceptowania: charakter, swoje umiejętności i dokonania. Młody człowiek miewa z tym problemy, może czuć się niedowartościowany, uważać, że nie jest w czymś dość dobry, co przekłada się na niską samoocenę i małą pewność siebie. Nastolatek, który siebie nie zaakceptuje jest nieśmiały, zakompleksiony i… bardzo podatny na wpływ innych. Może to skutkować zarówno epizodami depresyjnymi, jak również podejmowaniem prób ryzykownych zachowań, w tym pierwszymi doświadczeniami z używkami. Bardzo często młodzi ludzie, którzy nie akceptują siebie, pragną się na siłę zmienić, przypodobać grupie rówieśniczej, aby zostać zaakceptowanym przez nich i w efekcie samych siebie. Choć może wydać się nam to niezrozumiałe, nastolatki nierzadko oceniają siebie przez pryzmat innych, biorąc pod uwagę ich zdanie na swój własny temat.

3. Nieszczęśliwe miłości, zawody miłosne

Czas dorastania to również czas pierwszych miłości, tych wyjątkowych znajomości, które zapamiętujemy na całe życie. Bez względu na to, czy pierwsza miłość okaże się tą na całe życie, czy dopiero później poznamy naszą drugą połowę, pierwsza miłość zawsze będzie dla nas ważna i cenna. Czasami jednak ta pierwsza miłość może przyczynić się do wielu problemów natury emocjonalnej, zwłaszcza, jeśli okazuje się nieszczęśliwa. Zawód miłosny może spowodować wiele negatywnych skutków, w tym spadek samooceny, nastrój depresyjny czy nawet sprawić, że młody człowiek posunie się do próby samobójczej.

4. Poszukiwanie własnej orientacji seksualnej

Wiek dorastania to czas pierwszych miłości ale i poszukiwania siebie, a dokładniej własnej orientacji seksualnej. Młody człowiek zaczyna interesować się płcią przeciwną, poszukuje partnera/partnerki ale czasami… zaczyna interesować się kolegami lub koleżankami tej samej płci, co swoja. Wtedy zwykle zaczynają się problemy, ponieważ nastolatek wie, że społecznie akceptowane są związki między mężczyzną a kobietą. Co więc zrobić, gdy dziewczynie podoba się koleżanka, a chłopak zaczyna poważnie myśleć o związku z kolegą? Pojawia się wiele sprzecznych emocji, z jednej strony jest to ciekawość i chęć spróbowania bycia z drugą osobą, ale z drugiej lęk przed oceną i odrzuceniem z powodu swojej inności. Bardzo często osoby homoseksualne spotykają się bowiem z negatywną oceną ze strony społeczeństwa.

5. Brak akceptacji społecznej, wykluczenie przez grupę

W okresie adolescencji bardzo istotna jest akceptacja społeczna oraz bycie lubianym i poważanym w grupie. Jeśli tak nie jest, jeśli młody człowiek nie jest lubiany w swoim towarzystwie, czuje się wykluczony, gorszy, może to zaważyć na całym jego późniejszym życiu. Jakie osoby mogą być wykluczone? Po pierwsze te, które są w jakimś sensie inne, np. inaczej się ubierają, są biedniejsze, mają nietypowe hobby, inaczej się ubierają, są cudzoziemcami, mają wadę wymowy, są niepełnosprawne lub mają inną orientację seksualną. Inność może spotykać się z brakiem akceptacji ze względu na niski poziom tolerancji u młodzieży. Takie wykluczenie zwykle powoduje szereg negatywnych skutków, w tym poczucie osamotnienia, poczucie beznadziejności, spadek samooceny oraz tendencję do epizodów depresyjnych.

6. Problemy w nauce

Nie każdy może być orłem w szkole, uczniowie słabsi, którzy nie radzą sobie z nauką mogą w okresie dorastania bardziej przeżywać swoje szkolne niepowodzenia. Choć uznaje się, że nastolatki nie przejmują się szkołą i ocenami, tak naprawdę sukcesy szkolne również podlegają ocenie społecznej. W grupie słabszy uczeń może być, jak wspomniano wyżej, odtrącony przez grupę rówieśniczą, określany jako głupszy, mniej inteligentny, gamoniowaty. Taka etykieta może powodować, że młody człowiek przestaje wierzyć w swoje możliwości. Widząc swoje niepowodzenia przestaje się starać, spada jego samoocena, pewność siebie, pojawiają się apatia i niechęć do jakiegokolwiek działania.

7. Niepokoje, lęki, fobie, depresja

Dorastanie to czas, gdy w młodym człowieku buzują hormony, kształtuje się jego tożsamość oraz osobowość. W tym czasie nietrudno o przeżywanie silnych emocji, nierzadko skrajnych. Wiele z nich może powodować przeżywanie niepokojów, lęków, które z kolei mogą przekształcić się w szereg zaburzeń psychicznych, w tym fobii czy nawet depresji. Fobie w wieku nastoletnim obejmują głównie fobię społeczną oraz szkolną, ale możemy mieć do czynienia również z fobiami specyficznymi. Z kolei depresja, jako zaburzenie nastroju wieku dorastania, jest coraz częściej diagnozowana. W przypadku zaobserwowania niepokojących objawów, w tym ciągłego przygnębienia, apatii oraz izolowania się nastolatka, warto zasięgnąć porady specjalisty. Być może nasze dziecko dopadła tylko chandra, a równie dobre mogą to być początki depresji.

Jak pomóc nastolatkowi w zaburzeniach emocjonalnych? Gdzie szukać pomocy?

Jako rodzic, nauczyciel czy opiekun osoby dorastającej z pewnością na co dzień spotkamy się z wieloma z opisanych powyżej problemów lub przynajmniej będziemy je podejrzewać. Jak pomóc nastolatkowi poradzić sobie z jego emocjami, jak wesprzeć młodego człowieka, gdy on tej pomocy nie chce, odrzuca ją, buntuje się? Poniżej krótki poradnik dla każdego z nas.

• Poinformuj dziecko, że jesteś, że może na Ciebie liczyć i zwrócić się do Ciebie z każdym problemem: nie oceniaj, nie krytykuj, tłumacz i rozmawiaj. Rób wszystko, aby nie zawieźć zaufania nastolatka, nie bądź jego nadzorcą, postaraj się wczuć w jego problemy i zainteresować się nimi.
• Rozmawiaj z nastolatkiem na temat jego życia i ewentualnych trudności, opowiadaj o swoim dorastaniu, porównujcie to, co się zmieniło, rozmawiajcie o jego lękach, wątpliwościach.
• Nie bagatelizuj problemów i lęków dziecka, choć dla Ciebie mogą wydawać się błahe, dla niego są całym życiem. Traktuj poważnie wszystko, z czym zwróci się do Ciebie dziecko.
• Reaguj, gdy zauważysz niepokojące objawy, np. gdy Twoja córka drastycznie schudnie lub syn znacznie opuści się w nauce: szukaj pomocy, nie wstydź się skorzystać z pomocy specjalisty, np. konsultacji psychologicznej.

Rozmawiaj z innymi rodzicami, nauczycielami dziecka, kontaktuj się z pedagogiem i psychologiem szkolnym, starajcie się zrozumieć istotę problemów i znaleźć ich przyczynę.

Bądź dla swojego dziecka kimś pomiędzy mentorem a przyjacielem. Bądź przewodnikiem, wspieraj, doradzaj, ale nie zdejmuj z jego ramion ciężaru dorastania. Pozwól dziecku doświadczać tych emocji, przeżywać niepowodzenia i zawody miłosne. To wszystko je wzbogaca, tworzy jedyne w swoim rodzaju wspomnienia, które kiedyś będą dla niego niezwykle cennymi doświadczeniami.