Zazdrość - definicja, rodzaje, przykłady. Chorobliwa zazdrość

Zazdrosna kobietaZazdrość to nieprzyjemne uczucie, które pojawia się, gdy ktoś ma coś lepszego niż my, gdy czujemy się gorsi, mniej wartościowi. Może wiązać się ze złością i smutkiem… Taka właśnie jest zazdrość, złożona emocja, która towarzyszy nam w różnych momentach naszego życia. Skąd się bierze i jakie są jej rodzaje?

 

Zazdrość jest emocją złożoną, pojawiającą się, gdy ktoś posiada to, czego aktualnie potrzebujemy, związana jest z uczuciem smutku, złości, frustracji. Może wiązać się z niską pewnością siebie, kompleksami ale i przeświadczeniem, że należy się nam wszystko to, co najlepsze i rozczarowaniem, gdy przeżywamy niepowodzenia. Kojarzona jest z zawiścią, czyli odczuwaniem niechęci, a czasem wręcz wrogości wobec osób, którym czegoś zazdrościmy.

Powszechnie uznawana jest za uczucie negatywne, choć warto wiedzieć, że może nieść za sobą coś pozytywnego: odczuwanie złości z powodu nieposiadania czegoś, co mają inni może stać się motywacją do zmian, do działania, do zwiększonego wysiłku.

Rodzaje zazdrości - komu i czego możemy zazdrościć?

Istnieje wiele rodzajów i typów zazdrości. Warto odpowiedzieć sobie na pytanie, czego możemy zazdrościć innym?

  • rzeczy materialnych - ładniejszego domu, nowszego samochodu, gadżetów elektronicznych, ubrań, dodatków, zabawek, itp.
  • kwestii niematerialnych, np. posiadania partnera, dzieci, rodziny, bycia kochanym, szanowanym, konkretnej pozycji w grupie, np. lidera, posiadania prestiżu społecznego, bycia popularnym, itp.;
  • wiedzy, kompetencji, tego, co wiemy, umiemy i potrafimy, np. wykształcenia, umiejętności obsługi komputera, konkretnych urządzeń, zdolności rozwiązywania konfliktów, asertywności, itp.;
  • konkretnych cech charakteru, np. tego, że ktoś jest otwarty, śmiały, przebojowy, zaradny życiowo, itp.;
  • konkretnych przeżyć i doświadczeń, np. wycieczki zagranicznej, bycia rodzicem, zrzucenia kilogramów, zerwania z nałogiem, przejścia na emeryturę, itp.

Jak widać, zazdrościć możemy praktycznie każdemu i naprawdę rozmaitych rzeczy… Jako emocja pojawia się więc w naszym życiu praktycznie w każdym jego momencie, towarzyszy nam już od dzieciństwa i to praktycznie w każdej sferze życia, czy to prywatnej, czy zawodowej.

Zazdrość w naszym życiu

Uczucie to jest w naszym życiu obecne cały czas i w różnych momentach. Warto przyjrzeć się jemu z różnych perspektyw.

1. Zazdrość u dziecka - lepsze zabawki i uwaga rodziców

Czy i czego dziecko może zazdrościć innym? Oczywiście, zazdrość to emocja, która pojawia się już u kilkulatków, choć maluchy nie zdają sobie jeszcze sprawy z tego, co właśnie odczuwają. Dziecko może zazdrościć innym tego, co mają, co mu się podoba i co chciałby mieć. Najczęściej są to oczywiście zabawki, np. piękna laka koleżanki z przedszkola czy nowoczesny samochodzik na pilota, który ma chłopiec z sąsiedztwa. Dziecko może zazdrościć także bratu, który dostał - jego zdaniem - ładniejszy prezent, również starszej siostrze, że dłużej ogląda bajki lub może oglądać film z rodzicami.

Dziecięca zazdrość
Dziecięca zazdrość

Dzieci nie odczuwają jednak zazdrości jedynie o kwestie materialne. Pojawia się także zazdrość o kogoś, najczęściej rodzica i jego czas oraz uwagę. Doskonale wiedzą o tym rodzice więcej niż jednego dziecka. Czy Wasza starsza pociecha nie odczuwała zazdrości, gdy pojawiło się młodsze dziecko? Nawet najlepsze, najbardziej starannie poczynione przygotowania starszaka na pojawienie się w domu maluszka nie uchronią nas przed zazdrością o drugie dziecko. Pedagodzy i psychologowie uspokajają jednak - to zupełnie naturalna reakcja dziecka, które do tej pory miało rodziców tylko dla siebie, teraz przyszło się ich czasem, uwaga i - miłością! - dzielić z kimś małym, dziwnym i funkcjonującym w sposób dla dziecka nie do końca zrozumiałym. Choć taka reakcja dziecka jest normalna i naturalna warto pomóc mu poradzić sobie z tym uczuciem. Może pojawić się również złość na rodzica, młodsze rodzeństwo, regresje do poprzednich etapów rozwoju, np. chęć założenia pampersa, jak młodsze rodzeństwo. Dziecko w ten sposób zabiega o uwagę rodzica, oczekuje jego miłości, wsparcia i akceptacji. Kluczem do sukcesu jest praca rodziców, ich zadaniem jest pokazywanie starszemu dziecku, że jest ważne, kochane i akceptowane, że rozumieją jego emocje, obawy lęki. Zamiast mówić: "Idź się pobaw, jesteś starszy, widzisz, że muszę się zając Twoją małą siostrzyczką", lepiej powiedzieć: "Kochanie, bardzo bym chciała teraz budować z Tobą z klocków ale zobacz, Ania płacze, pomożesz mi przygotować jej mleko? Jak zaśnie, zbudujemy z lego piękny tor dla aut i razem się nim pobawimy, dobrze?". Pokazujmy starszakowi, ze jego potrzeby i pragnienia są ważne, że nie zostało odsunięte z powodu pojawienia się drugiego dziecka.

Dziecięca zazdrość bywa związana z wieloma innymi emocjami, zwłaszcza złością. Młody człowiek czuje frustrację, gdy nie może mieć tego, co inni, pojawić się może również smutek, gdy czuje się gorszy niż rówieśnicy. Pamiętajmy, aby tego nie lekceważyć: "Oj przestań, Ty masz też piękne zabawki". To sygnał, że dziecko nie ma prawa zazdrościć, a zazdrość przecież - jako emocja - pełni wiele istotnych funkcji i wpływa na nasz rozwój emocjonalny.

2. Zazdrość u nastolatka - popularność, lepsze ubrania i oceny

Uczucie to często pojawia się w wieku nastoletnim, okresie burzliwym, związanym z wieloma zmianami, zarówno fizycznymi, jak i psychicznymi i emocjonalnymi w życiu młodego człowieka. Czego i komu zazdrościć może nastolatek? W tym wieku bardzo istotny jest wpływ grupy rówieśniczej, bycie lubianym, popularnym, cenionym w towarzystwie. Nastolatkowie mogą zazdrościć swoim rówieśnikom właśnie pozycji w grupie, tego, że ktoś jest bardziej lubiany niż oni, że inni się liczą z jego zdaniem.

W tym wieku liczy się także prezencja, wygląd fizyczny, posiadanie ładnych, modnych (niekoniecznie już markowych) ubrań, dodatków, gadżetów. Dziewczyny lubią czuć się piękne w swoich stylizacjach, chłopacy również przywiązują wagę do tego, jak wyglądają w oczach swoich sympatii. Czego w tej kwestii mogą zazdrościć młodzi ludzie? Na pewno tego, że ktoś ma lepsze ubrania i dodatki, lepiej się w nich prezentuje, dziewczyny mogą zazdrościć koleżankom figury, a chłopacy kolegom wysportowanej, umięśnionej sylwetki.

Nastoletnia zazdrość
Nastoletnia zazdrość

Choć szkoła i oceny są zwykle w wieku nastoletnim na kolejnym miejscu w hierarchii wartości, młodzież także zabiega o dobre stopnie, ponieważ ich plany związane są z dostaniem się do dobrej szkoły, na renomowaną uczelnię. W tej kwestii również mogą zazdrościć rówieśnikom dobrych stopni, średniej, umiejętności szkolnych, osiągnięć edukacyjnych.

W przypadku nastoletniej zazdrości może ona dotyczyć również sympatii danej dziewczyny/chłopaka, tworzą się już bowiem pierwsze związki, młodzi ludzie mogą być więc zazdrośni o to, że ukochana osoba spotyka się z kimś innym. To niejako wstęp do dorosłego życia, pokazanie, że nie zawsze wszystko jest tak, jak byśmy sobie wymarzyli… czasami jest to okres porażek emocjonalnych dla młodego człowieka, tak naprawdę jednak to cenna lekcja dla każdego nastolatka.

3. Zazdrość w pracy - kompetencje i wyższa pensja

Uczucie to pojawia się nierzadko również w miejscu zatrudnienia. Czego i komu możemy zazdrościć w pracy? Zwykle jako pracownicy chcemy wykazać się wiedzą, umiejętnościami, kompetencjami. Jeśli inny pracownik posiada lepsze wykształcenie, kwalifikacje, umiejętności i zdolności, może pojawić się uczucie zazdrości o to, że w oczach szefa jest lepszym, bardziej wartościowym pracownikiem. Może to rzutować na nasze relacje z danym kolegą z pracy ale może również stać się motywatorem do zmian, np. rozpoczęcia studiów podyplomowych, kursów lub podjęcia innej formy podnoszenia kwalifikacji.

W pracy możemy zazdrościć sobie nawzajem również stanowiska, obowiązków, gratyfikacji, np. możliwości wyjazdów na sympozja z szefem ale i oczywiście wyższej pensji. Nie oszukujmy się, wynagrodzenie jest bardzo istotnym czynnikiem w każdym miejscu pracy, wpływa na motywację ale i samoocenę pracownika.

4. Zazdrość w przyjaźni - styl życia i sukcesy

Uczucie to pojawia się także w przyjaźni, relacji, która powinna być wolna od negatywnych emocji, a oparta na wzajemnym szacunku, zaufaniu i zrozumieniu. Czego możemy zazdrościć w przyjaźni? W głębokiej relacji z drugą osobą, którą bardzo lubimy i szanujemy, również może pojawić się uczucie zazdrości. Dla przykładu, możemy zazdrościć przyjacielowi ciekawszego życia, posiadania partnera/ki, dzieci, pięknego domu, lepszej pracy, nowego samochodu, wakacji za granicą. Gdy chwali się swoimi sukcesami, możemy poczuć przysłowiowe ukłucie zazdrości. Czy dobrze jest zazdrościć przyjacielowi? Wiele osób zwykle nie przyznaje się do tego, że takie negatywne emocje pojawiają się w stosunku do najlepszego przyjaciela. Tak naprawdę jednak odczuwanie tych emocji  jest naturalne i warto sprawić, aby było motywacją do zmian, pozwalało nam się rozwijać i stawać lepszymi.

5. Zazdrość w miłości - obawa przed zdradą

Zazdrość może pojawiać się także w związku… Czy między dwojgiem ludzi, którzy się kochają i ufają sobie ma prawo pojawić się uczucie zazdrości? Z czego wynika zazdrość w związku? Bardzo często związana jest z niepewnością danej osoby na temat relacji oraz wierności drugiej strony. Może wynikać z niskiej samooceny i małej pewności siebie zakochanej osoby, która nie wierzy, że może być kochana i zasługuje na szczęście. Uczucie to  w związku może wynikać także z negatywnych poprzednich doświadczeń, w tym zdrady.

Zazdrość w związku - norma czy brak zaufania?

Pojawienie się w związku zazdrości jest zupełnie normalne, pod warunkiem, że jej poziom jest "zdrowy", co oznacza, że dodaje relacji pikanterii i nie zakłóca funkcjonowania związku. Jest sygnałem, ze zależy nam na sobie, że nie chcielibyśmy, aby w naszej relacji pojawiła się osoba trzecia, co mogłoby zagrozić naszej miłości. Według niektórych badawczy, zupełny brak uczucia zazdrości może być za to oznaką, że danej osobie przestaje zależeć na drugiej osobie. Zazdrość na odpowiednim poziomie może przyczyniać się do wzmocnienia relacji, sprawia bowiem, że partnerzy zaczynają bardziej starać się, okazują sobie miłość i zainteresowanie, stają się czujni w momencie pojawienia się atrakcyjnych konkurentów.

Zazdrość w związku
Zazdrość w związku

Wiele osób pragnie, aby ukochana osoba była odrobinę zazdrosna i zaczyna na siłę flirtować z innymi, aby partner/ka poczuła to charakterystyczne ukłucie zazdrości. Warto pamiętać, aby pozostać ostrożnym w takich sytuacjach, ponieważ tego typu "eksperymenty" szybko mogą wymknąć się spod kontroli. Jeśli chcemy na nowo "rozpalić" emocje w naszym związku to o wiele lepszym sposobem jest przypomnienie sobie jego początków, rozbudzenie wspomnień i tym samym: towarzyszącej im namiętności. Możemy to czynić na różne sposoby, np. ubrać na spotkanie sukienkę z pierwszej randki, wybrać się na spacer w miejsce, gdzie się pierwszy raz pocałowaliśmy lub po prostu wspólnie przeglądać zdjęcia z romantycznych początków relacji. To o wiele lepszy i przyjemniejszy sposób niż testowanie partnera poprzez wzbudzanie w nim zazdrości. Choć jej odrobina nie zaszkodzi musimy pamiętać, że zazdrość jest emocją trudną do opanowania, może przybrać formę niezdrową, chorobliwą, utrudniającą normalne funkcjonowanie oraz przetrwanie relacji.

Chorobliwa zazdrość - czym jest i jak z nią walczyć?

Jako emocja jest normalna i naturalna, pojawia się, aby o czymś nam powiedzieć, być dla nas sygnałem, informacją. Zdarza się jednak, że zaczyna wymykać się nam spod kontroli, staje się uczuciem nie tyle negatywnym, co toksycznym, chorobliwym, utrudniającym normalne funkcjonowanie. Skąd bierze się chorobliwa zazdrość? Dlaczego ta - z pozoru naturalna emocja - w pewnych momentach staje się destrukcyjna i toksyczna dla związku? Bardzo wiele czynników może sprawiać, że przyjmuje ona patologiczną formę. Istotną rolę odgrywają tu czynniki środowiskowe, w tym niska samoocena, mała pewność siebie, w tym wypadku widzimy siebie jako osobę gorszą i nie możemy uwierzyć, że druga osoba nas kocha, że zasługujemy na jej uczucie. Poza tym, ważną rolę w kształtowaniu się toksycznej formy zazdrości odgrywają przeszłe doświadczenia, np. zdrada poprzedniego partnera lub rozpad związku rodziców.

Zaburzeniem psychicznym, związanym z zazdrością jest zespół Otella. Obejmuje paranoiczne przeświadczenie o tym, że ukochana osoba nas zdradza. Ktoś nim dotknięty jest przekonany o zdradzie, wszystkie przesłanki wyjaśnia na korzyść swoich teorii. Zespół Otella w znaczy sposób utrudnia normalne funkcjonowanie, wymaga diagnostyki oraz stosownych oddziaływań terapeutycznych.

Niezależnie jednak od tego, co powoduje chorobliwą zazdrość, jest ona uczuciem niszczącym, toksycznym dla związku oraz dla osoby, której dotyczy. W każdym wypadku pojawienia się chorobliwej zazdrości o relację można walczyć, niezbędna jest jednak chęć do zmiany osoby zazdrosnej, ponieważ długie przebywanie w tak toksycznej relacji niesie wiele negatywnych skutków. Osoba podejrzewana o zdradę i kontrolowana, narażona jest na drastyczny spadek samooceny oraz wykształcenie się wielu trudności natury emocjonalnej, w tym nawet zaburzeń psychicznych pod postacią depresji czy nerwicy.

Jak radzić sobie z zazdrością?

Czujesz, że chwilami Twoja zazdrość może wymykać się spod kontroli i nie wiesz, jak sobie z nią poradzić? Poniżej porady, które pomogą Ci w walce z nadmierną zazdrością.

  1. Nie porównuj się z innymi ludźmi - zwłaszcza z osobami, które robią coś lepiej od Ciebie, unikaj takich porównań w dbałości o swoją samoocenę i pewność siebie.
  2. Ciesz się z sukcesów innych życzliwie - naucz się cieszyć z sukcesów innych, gratuluj im i czyń do szczerze. Wierz, że i Ciebie spotkają takie dobre chwile.
  3. Doceniaj siebie i swoje życie - skup się na swoim życiu: swoich zaletach, dokonaniach, doceniaj to i okazuj wdzięczność za to, co masz. Pozwoli Ci to na cieszenie się życiem w pełnym jego zakresie.

 

Sandra Pawlak
Dziennikarka, psycholog, blogerka. Ciekawska i analityczna obserwatorka życia.

Komentarze