Kształtowanie motywacji jest procesem bardzo złożonym. Po pierwsze zadania zbyt łatwe powodują nudę i obniżenie motywacji. Z kolei zbyt trudne sprawiają, że pojawia się zniechęcenie, brak wiary we własne możliwości i w rezultacie spadek natężenia motywacji. Warto jednak zastanowić się czym ta motywacja jest? Jakie są jej rodzaje? Czym jest motywowanie i jaki jest jego proces?
Motywacja - definicja
Motywacja to ogół czynników, które mają na celu pobudzenie do działania. Wpływają na jego kierunek i intensywność. Nie można jednak podchodzić do tego zjawiska jedynie jako do procesu ukierunkowującego czy podtrzymującego działanie, gdyż jest to skrót myślowy. Działania motywacyjne to takie, które wpływają na aktywność jednostki za pośrednictwem innych procesów nerwowych typu percepcyjnego czy motorycznego.
Działania motywacyjne
Działania motywacyjne można definiować jako procesy organizujące, ukierunkowujące i pobudzające czynności systemu nerwowego, w taki sposób, by sterowana przez nie aktywność osiągała cele określone treścią motywów.
Na proces motywacyjny składają się motywy pobudzające do działania i nadające mu konkretny kierunek.
Motyw
Pod pojęciem motywu zaś można rozumieć każde przeżycie, które pobudza człowieka do działania i podtrzymuje je, sprzyjając bądź przeszkadzając w jego wykonaniu.
Rodzaje motywacji
Motywacja bywa niezaspokojonym pragnieniem i nie da się oddzielić tych obu pojęć. W literaturze wyróżnia się trzy poziomy motywacji:
- Podporządkowanie - pracownik wykonuje to, co każe przełożony, tak jakby sam nie potrafił myśleć i nie miał żadnych uzdolnień.
- Identyfikacja celu - rodzi pragnienie osiągnięcia celu. Aby móc osiągnąć drugi poziom, trzeba wyraźnie zakomunikować pracownikowi korzyści płynące z rezultatu.
- Zaangażowanie - na tym poziomie pracownik uważa cel za własny. Aby osiągnąć trzeci poziom, pracownik musi pojąć, że jest jedyną osobą, której powierzono dane zadanie, i poczuć, że dobra praca leży w jego interesie
Motywację dzieli się na zewnętrzną i wewnętrzną.
Motywacja wewnętrzna
W przypadku motywacji wewnętrznej można mówić o działaniach, które dla osoby działającej posiadają wartość samą w sobie, sprawiają jej przyjemność oraz zadowolenie i pobudzają jej zainteresowanie. Takie działanie to cel sam w sobie, w którym nie oczekuje się nagród ani korzyści, zaś samo działanie jest największą motywacją samą w sobie. Wysoki poziom motywacji wewnętrznej daje poczucie pojmowania wysiłku jako mały, pomimo, że może on być tak naprawdę bardzo duży. Motywacja wewnętrzna daje bardzo wiele korzyści, a więc:
- Jest źródłem zadowolenia i radości.
- Sprawia przyjemność i powoduje sprawne wykonywanie każdego rodzaju pracy.
- Obniża postrzeganie wysiłku.
- Prowadzi do znacznego podwyższenia zainteresowania swoim działaniem (tzw. czynnik umysłowy).
- Powoduje zwiększenie szacunku do własnej działalności (tzw. czynnik uczuciowy).
Motywacja zewnętrzna
Z kolei motywacja zewnętrzna występuje w momencie, gdy osoba działająca czyni to pod przymusem zewnętrznym. Wielu badaczy z psychologii ogólnej jest zdania, że wpływa ona deprymująco na człowieka, jego jakość i skuteczność działania. Motywacja zewnętrzna posiada funkcję kontrolną i informującą. Funkcja informująca polega na tym, że wszelkie nagrody, pieniądze i przywileje są przejawem uznania dla talentu, wysiłków oraz osiągnięć pracownika, informując o jego zaletach i wynikach. Z kolei funkcja kontrolna polega na tym, że kontrola działania jednostki przechodzi na zewnątrz. Posiada więc ujemne znaczenie, gdyż pracownik w swoim miejscu pracy wykonuje codzienne czynności, bo mu każą, płacą za to, bo jest to jego sposób zarabiania na życie.
Motywacja dodatnia i ujemna
Można mówić również o motywacji dodatniej i ujemnej. O dodatniej mówi się wtedy, gdy człowiek zaspokajając swoje potrzeby, dąży do osiągnięcia jakiegoś celu. Jest nastawiony optymistycznie, posiada ogromną wiarę w siebie oraz w swoje osiągnięcie wyznaczonego celu działania. Z kolei o motywacji ujemnej świadczy unikanie przez człowieka nieprzyjemności, porażek, przykrych następstw swojego postępowania lub zaniechania. Towarzyszy jej uczucie obawy przed porażką oraz pesymizm.
Aspekty motywacji
Mówiąc o motywacji można także wskazać jej aspekty jakościowe oraz ilościowe. W przypadku aspektów jakościowych najbardziej zwraca się uwagę na kierunek dążeń. Problem dotyczy tu złożoności występowania określonych indywidualnych potrzeb oraz sposobów realizacji stawianych do wykonania zadań. Jakościowe aspekty motywacji dotyczą tego, czym się kieruje dana jednostka i dlaczego podejmuje takie a nie inne działania do osiągnięcia celów w życiu codziennym czy pracy. Niejednokrotnie, aby wykorzystać w sposób uporządkowany jakościowe aspekty motywacji należy przede wszystkim dokładnie znać możliwości pracownika, a więc jego umiejętności, sprawność, a także możliwości percepcyjne, związane z realizacją zadań taktycznych. Bardzo istotne jednak jest także rozpoznanie struktury potrzeb i oczekiwań danego pracownika, gdyż to właśnie ona wpływa na podjęcie określonej formy aktywności w celu kontynuowania ich realizacji.
Kształtowanie motywacji w aspekcie jakościowym wymaga więc doskonałej umiejętności stawiania sobie kolejnych zadań, które dostosowują się do zmieniającego się indywidualnego wyszkolenia oraz możliwości sprawnościowych jednostki. Najważniejszym czynnikiem motywacyjnym w tym ujęciu jest trafne postawienie sobie zadania.
Jeżeli natomiast chodzi o ilościowe aspekty motywacji to najłatwiej je wytłumaczyć jako siłę dążenia - a więc to, jak ważne są cele stawiane przez człowieka i jak bardzo mu zależy na ich realizacji oraz ile wysiłku wkłada w ich osiągnięcie. Cele pierwszoplanowe są najbardziej istotne, wkłada się w nie największy wysiłek i towarzyszy temu odpowiednio wysokie natężenie motywacyjne. Cele mniej ważne wymagają proporcjonalnie mniejszego natężenia motywacji. Poziom natężenia motywacyjnego jest więc różny, zależnie od stopnia zaangażowania w dążeniu do celu. Ilościowy aspekt motywacji jest więc wskaźnikiem, jak bardzo komuś na czymś zależy i ile wkłada wysiłku w tego osiągnięcie.
Motywowanie - definicja, proces
Motywowanie natomiast, jest najprościej mówiąc procesem wzbudzania motywacji w członkach organizacji, w taki sposób by uznali oni, że wysiłek na rzecz organizacji prowadzi ich do możliwości zaspokajania własnych potrzeb oraz realizacji własnych celów. Podczas procesu motywowania wykorzystuje się wiedzę o tym, co u ludzi powoduje określone zachowania, a więc wiedzę o motywach kierujących ludźmi.
Poprzez poznanie motywów poznaje się również ludzkie cele. Proces motywowania sprowadza się do łączenia celów pracowników z celami organizacji przy użyciu przez motywującego zestawu sił, powodujących, że ludzie zachowują się w określony sposób.