Choć jest zdrowy, stale się zamartwia o swoje zdrowie, uskarża się na boleści i inne dolegliwości, czyta o chorobach, sprawdza objawy… - taki właśnie jest hipochondryk, osoba przeświadczona o złym stanie swojego zdrowia, owładnięta manią sprawdzania oznak chorobowych i panicznie obawiająca się poważnego zachorowania i śmierci. Jakie są przyczyny i objawy tego zaburzenia? Jak można leczyć hipochondrię?
Czym jest hipochondria?
Hipochondria to zaburzenie psychiczne z grupy zaburzeń lękowych, zwana jest również nerwica hipochondryczną. Istotą tego zaburzenia jest przesadne przejmowanie się własnym zdrowiem, osoba na nią cierpiąca jest przekonana, że choruje na coś poważnego, a nawet, że niedługo umrze, mimo jakichkolwiek przesłanek na ten temat. Hipochondryk może być zupełnie zdrowy, a jednocześnie stale zamartwia się o swoje zdrowie. Ponadto, może swoim lękiem "zarażać" innych, np. przesadnie zamartwiać się o ich zdrowie. W wielu wypadkach hipochondryk twierdzi, że odczuwa faktyczny, fizyczny ból w konkretnym miejscu, dlatego jest przekonany o swoim złym stanie zdrowia. W badaniach medycznych ból ten nie ma żadnego uzasadnienia.
Przyczyny hipochondrii
Jakie mogą być przyczyny hipochondrii, czyli lęku o własne zdrowie i życie oraz dolegliwości bólowych, których nie można wyjaśnić żadnymi badaniami medycznymi? Geneza tego zaburzenia bywa dość złożona.
- Wiele przypisuje się czynnikom psychologicznym, w tym zaburzonemu obrazowi własnego ciała. Osoba chora może mieć nieprawidłowy obraz siebie, np. wykształcony w czasie dojrzewania. W tym wypadku może wydawać się jej, że odczuwa ból, wtedy zaczyna myśleć, że jest bardzo chora.
- Nie bez znaczenia są również czynniki osobowościowe, czyli taka konstrukcja osobowości, która cechuje się nadmiernym lękiem, niepokojem. Takie osoby mają większą skłonność do zachorowania na różne zaburzenia nerwicowe, w tym właśnie hipochondrię.
- Ponadto, hipochondria może stanowić niejako ochronę przed atakami innych: hipochondryk stawia siebie zawsze w roli ofiary, nikt go nie zaatakuje, nie oczerni, ponieważ on zawsze źle się czuje, jest chory, być może umierający.
- Hipochondrię można zdiagnozować również u dzieci rodziców nadopiekuńczych, którzy nadmiernie przejmowali się dzieckiem, jego zdrowiem, uwrażliwili je na reagowanie na każdy sygnał ze strony własnego ciała, to mogą być również dzieci rodziców z hipochondrią czy innym rodzajem nerwicy czy fobii.
- Hipochondria może być diagnozowana u narcyzów czy osób o egoistycznych cechach osobowości - są one nadmiernie skoncentrowane na sobie, więc silnie reagują na wszystko, co jest z nimi związane.
- Do nerwicy hipochondrycznej doprowadzić mogą również wydarzenia traumatyczne, związane z własnym zdrowiem, np., bolesny uraz czy ciężkie zachorowanie, np. pokonanie choroby nowotworowej. Pacjenci onkologiczni nawet po uznaniu ich za zdrowych są bardzo wyczuleni na wszelkie sygnały, jakie wysyła im własne ciało, mogą też nadmiernie przejmować się własnym zdrowiem. Z jednej strony jest to dobry objaw, ponieważ nawet po wyleczeniu nowotworu należy baczyć na swoje zdrowie ale z drugiej, taka nadmierna troska może po pewnym czasie przerodzić się w nerwicę.
Jak zachowuje się hipochondryk? Objawy hipochondrii
Jakie zachowania są typowe dla hipochondryka? Jak rozpoznać to zaburzenie? Osoba cierpiąca na hipochondrię przede wszystkim:
- odczuwa bardzo silny lęk o własne zdrowie i życie;
- stale mówi o chorobach, sprawdza objawy i to, na co mogą wskazywać;
- stale uskarża się na jakieś dolegliwości bólowe, choć w badaniach nic nie wskazuje na chorobę;
- bardzo interesuje się chorobami, wie wiele o różnych schorzeniach, zna ich objawy, przyczyny i metody leczenia;
- uważa, że na pewno na coś choruje, a lekarze nie potrafią schorzenia zdiagnozować.
W wielu przypadkach hipochondryk za wszelką cenę chce się zdiagnozować, chodzi do lekarzy, wykonuje badania (nawet ponad normę), jest przewrażliwiony na punkcie swojego zdrowia i gdy lekarze nie wykrywają schorzenia, jest sfrustrowany. Hipochondryk może mieć problemy natury finansowej, ponieważ wiele środków przeznacza na prywatne wizyty lekarskie oraz zabiegi. Z drugiej strony, hipochondryk może panicznie bać się lekarzy, ponieważ obawia się, że wykryją u niego jakąś chorobę, np. HIV czy nowotwór.
Hipochondria a inne zaburzenia
Hipochondria może współistnieć z innymi zaburzeniami, choć nie jest to regułą. Bardzo często diagnozuje się ją wspólnie z depresją, czyli zaburzeniem nastroju, w tym wypadku osoba chora odczuwa pogorszenie nastroju oraz szereg objawów somatycznych z własnego ciała, przekonana jest o tym, że czeka ją coś złego, że jest poważnie chora.
Nerwica hipochondryczna może występować również razem ze schizofrenią. W tym wypadku ma postać urojeń osoby chorej. W tym wypadku wmawia ona sobie różne objawy i choroby, mogą dojść do tego objawy ze strony własnego ciała: wyimaginowany ból brzucha, poczucie "czegoś" w głowie itp. Objawy w przypadku współistnienia hipochondrii ze schizofrenią mogą być już poważniejsze.
Hipochondria może występować także z innymi typami fobii, w tym z nozofobią (lęk przed zachorowaniem na poważną chorobę) czy agorafobią (lękiem przez sytuacjami społecznymi, np. wychodzeniem z domu).
Hipochondria - leczenie
Hipochondria jest traktowana jako zaburzenie psychiczne, a dokładniej zaburzenie nerwicowe, czyli wymaga specjalistycznego leczenia. W przypadku hipochondrii mówimy o zaburzonym obrazie własnego ciała, nieprawidłowych myślach i zachowaniach, najbardziej odpowiednia więc okazuje się terapia psychologiczna, a dokładniej terapia prowadzona w nurcie behawioralno-poznawczym. W czasie terapii ma miejsce przede wszystkim przepracowane posiadanego obrazu siebie, osoba chora powinna przestać postrzegać siebie jedynie w kategorii osoby chorej. Omawiane jest również jej podejście do choroby, lęki, z jakimi się boryka. Jeśli przyczyny hipochondrii leżą w dzieciństwie pacjenta, prowadzi się terapię w nurcie psychodynamicznym: to inaczej psychoanaliza. Czy w leczeniu nerwicy hipochondrycznej stosowane są leki? Owszem, bardzo często wraz z psychoterapią wdrażana jest farmakoterapia. Najczęściej stosuje się łagodne leki na depresję. W rzadkich przypadkach konieczna jest hospitalizacja pacjenta, jest tak zwykle w przypadku, gdy nerwica współistnieje z innymi zaburzeniami, głównie schizofrenią. Proces leczenia hipochondrii bywa długotrwały, może trwać wiele miesięcy, a nawet lat. Nie mniej jednak, warto podjąć wysiłek, ponieważ hipochondria znacząco obniża poziom zadowolenia z życia.